Бид өдөр тутамдаа ажил, амьдралтай холбоотой сорилтуудтай нүүр тулахаас гадна, сэтгэлийн түгшүүр зовнилтой нүүр тулж байдаг.

Мэдээж чухал хурал уулзалттай байх үедээ, эсвэл ууртай босстойгоо уулзахаас өмнө, эсвэл хамтран ажиллагчтайгаа зөрчилдөх үеүүдэд бид сэтгэлийн түгшүүртэй болдог бөгөөд энэ нь энгийн үзэгдэл юм. АНУ-ын  Сэтгэцийн Эрүүл Мэндийн Үндэсний Хүрээлэнгийн мэдээллээс харахад, АНУ-ын насанд хүрэгчдийн 19% нь сэтгэл түгшлийн өвчнөөр шаналж байгаа гэсэн бол, 31% нь амьдралынхаа туршид дор хаяж нэг удаа ийм эмгэгтэй болж байсан байна. Харин Монгол улсын хувьд, таван хүн тутмын нэг нь байнгын сэтгэл түгшилтэй байдаг бөгөөд энэ нь сэтгэцийн эмгэг болтлоо ужгирсан байдаг байна.

Хүн сэтгэл түгших үедээ хуурамч, эсвэл хайрцаглагдсан бодолд автах хандлагатай байдаг гэдгийг сэтгэцийн эрүүл мэндийн мэргэжилтнүүд тодорхойлсон.  Эдгээр бодлуудын  хэв маяг нь бидний уураг тархинд сөрөг спираль үүсгэдэг бөгөөд цаашлаад  асуудлыг томруулж, биднийг асуудлын өмнө хүчин мөхөс болгодог байна. Канадын сэтгэл түгшлийг судалдаг байгууллагаас хүнийн оюун бодол дотор бий болдог сэтгэл түгшлийн урхиуд буюу хэв маягуудыг жагсаасан байна. Эдгээр нь,

• Гай гамшигийг төсөөлөх: Тухайн асуудалтай холбоотойгоор байж болох хамгийн муу үр дагаврыг төсөөлөх. “Танилцуулга маань амжилтгүй болбол, би ажлаасаа халагдах байх даа.”
•  Бусдын бодлыг унших: Бусдын юу бодож байгааг төсөөлөх. “Тэр намайг тэнэг гэж боддог болохоор, тэр надтай ажиллах дургүй.”
• Ирээдүйг зөгнөх: Ямар ч баримтгүйгээр ирээдүйг зөгнөн төсөөлөх. “Шинэ бүлэгт ирэх хүмүүс бүгд намайг үзэн ядах болно. Яагаад гэвэл би ганцаараа физикч биш”.
• Хар ба цагаан бодол: Зөвхөн боломжит хоёр үр дүнг л бодох. “Би эсвэл, амжилт олно, эсвэл шууд халагдана.”
• Хэт ерөнхийлөх:  Бүх нөхцөл байдлыг ерөнхий дүр зургаар харах. “Би өнгөрсөн жил, гүйцэтгэх захиралдаа илтгэлээ тавьсан. Тэр тийм ч амжилттай болоогүй.  Гүйцэтгэх түвшний хүмүүстэй уулзах бүрт би хэзээ ч амжилтыг олж чаддагүй, дандаа бүтэлгүйтдэг. “

Хэрэв эдгээр бодлуудын хэв маягуудаас нэг буюу түүнээс олон тоогоор танд тохиолдож байгаа бол, дараах зөвлөмжүүдийг туршаад үзээрэй.  Эдгээр зөвлөмжүүд нь сэтгэцийн эрүүл мэндийн мэргэжилтнүүдтэй зөвлөлдөх хувь хүний хэрэгцээг орлохгүй боловч сөрөг бодлын хэв маягийн урхинаас ангижирч, сэтгэлийн түгшүүрээ хянах чадвартай болоход танд туслах болно.

Давтагдаж байгаа хэв маягийг зогсоох. Сэтгэлийн түгшүүр нь ихэвчлэн бие махбодийн шинж тэмдгүүдээр илэрч эхэлдэг. Таны сэтгэл хямарч, түгшүүрийг мэдрэхээс өмнө таны бие махбодид илэрдэг шинж тэмдгүүдийг ажиглаарай.  Гэдэс базлах, алга хөлрөх,  хамар халуун оргих гэх мэт өөр юу ч байж болно. Эдгээр хариу үйлдлүүд бол сэтгэл хөдлөлийн хариуд биемахбодоос үзүүлж байгаа шинж тэмдгүүд бөгөөд эдгээр хариул үйлдлүүд нь ухамсарт тархинаас ирдэггүй. Хэрэв та эдгээр шинж тэмдгүүдийг ажиглавал,  ухамсартайгаар үйлдлүүдээ өөрчлөөрэй. Жишээ нь, тоо бодож, тархиныхаа ухамсарт хэсэгтэй холбогдож болно.  Мэдээж 2 + 2 тэнцүү хэд вэ гэсэн энгийн бодлого биш, харин таныг стрессдүүлж байгаа зүйлээс таны оюун бодлыг холдуулах нэлээн хүнд бодлогыг бодоорой.

Урхинд нэршлийг өг. Танд давтан илэрч байгаа зан байдалд нэршлийг өг. Асуудлыг нэрлэж, нэршил өгөх нь ойлгомжгүй аюулыг тодорхой болгож өгдөг. Та  өмнө нь энэ асуудалтай тулгарч байсан бөгөөд үүнийг давж гарч байсан гэдгийг ойлгосноор, та хяналтыг дахин олж авч чаддаг.  Тухайлбал, танд тохиолдож байгаа хэв маягууд нь дээр дурдагдсан хэв маягууд байвал, тэдгээр нэршлийн дагуу нэрлэж болно.  Гай гамшиг, бусдын бодлыг унших гэх мэт.

Төсөөллийг бодит баримтаас салгах. Хоёр багана бүхий хүснэгт гаргаад жагсаалт үүсгээрэй. Нэг талд нь таны дотор эргэлдэж байгаа  бүхий л айдас, эргэлзээ, тодорхойгүй байдлууд буюу төсөөллүүдийг жагсаа.  Харин  хоёрдахь баганад нь баталгаажсан баримтуудыг жагсааж болно. Энэ хоёрыг харьцуулж чадвал айдас түгшүүр тань арилж таны бодол санаа эргээд бодит байдал руу  буцаж чадна.

Хэт  олон түүх ярихгүй байх. Бид аливаа асуудал дээр таамаглал хийж,  улмаар шууд дүгнэлт рүү үсэрч, үргэлж өөртөө түүхүүдийг ярьж байдаг.  Аливаа түүхийг өгүүлэх нь амьдралыг амжилттай туулахад тусалж болох ч, заримдаа энэ зүйл нь биднийг хязгаарлаж орхидог. Сэтгэл түгшсэн үедээ бид зөвхөн өөрсдийн түүхэндээ итгээд зогсохгүй, тэдгээр түүхүүдийг хамгийн аймшигтай, сөрөг түүх болгон өөрчилж, түүндээ ч итгэж орхидог.

Бусад хүнд энэ асуудал тохиолдсон бол би юу гэж зөвлөх байсан бэ гэж асуу.  Тантай яг ижил нөхцөл байдалд байгаа хүнд та юу гэж зөвлөх байсан бэ гэж өөрөөсөө асуугаарай. Та өөртөө хандан “Би гацчихлаа”, “Би юу хийхээ мэдэхгүй байна”, эсвэл “Надад энэ асуудлаас гарах гарц байхгүй” гэж хэлж байгаа бол,  ингэж асуугаарай. “Хэрэв миний хамтран ажиллагч над дээр  яг энэ асуудалтай ирсэн бол, би түүнд юу гэж зөвлөх байсан бэ?”  Ийм байдлаар түр пауз авч бодох нь, танд асуудлыг илүү объектив байдлаар харж, таныг урхидаж байгаа бодлуудын хүчийг сулруулахад  тусална

Эдгээр бүх стратегиуд нь таныг сандарч, түгшсэн үед тусалж чадна. Та эдгээр шинж тэмдгүүдийг илрэх үед авах арга хэмжээгээ төлөвлөж бичээд, чухал уулзалтандаа орохдоо авч явж болно. Тэгээд таны зүрхний цохилт нэмэгдэх, эсвэл хоолой тань хуурайшиж эхэлвэл  эдгээр стратегиудын аль нэгийг ашиглаарай.Хүн аливаа зүйлээс болж айх,  өөртөө эргэлзэх, төөрөлдөж болно. Зөв хэмжээ тунгаар эдгээр мэдрэмжүүдийг мэдрэх нь хэвийн үзэгдэл бөгөөд биднийг  илүү сонор сэрэмжтэй, ажил хэрэгч, үр бүтээлтэй байхад тусалдаг. Харин сэтгэл түгшил нь хэрээс хэтэрч, биднийг тархийг ядрааж, гүйцэтгэлд маань сөргөөр нөлөөлж эхэлвэл, цаг алдалгүй арга хэмжээ авах нь чухал юм.

Эх сурвалж: Sabina Nawaz